قالی

قالی

قالی دستبافته ای است پرز دار که با گره بافته می شود و گره دور دو تار زیر و رو پیچیده می شود

قالی، فرش یا کالین نوعی گستردنیِ بافته شده از الیاف پنبه و پشم در بعضی موارد ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به‌کار می‌رود. به دست‌بافتهٔ پُرزدار و گره‌دار، قالی گفته می‌شود. از آن‌جا که قالی و فرش، بیشتر اوقات نقش‌های زیبا بر خود داشته‌اند، امروزه به جنبهٔ تزئینی آن نیز توجه می‌شود. در نیمهٔ دوم سدهٔ پانزده میلادی و در دوران صفوی، فرش از حالتی روستایی به هنر پیشرفتهٔ درباری تبدیل شد.

ما واژهٔ قالی یا غالی از نام شهری به نام کالین (اصل نام شهر مشخص نیست هرچند قلعه و نه شهری وجود دارد که به انگلیسی غالین جاکار و بِرداوان می‌نامند و در خود ارمنی برداوان می‌گویند) در ارمنستان که در آن دوران بخشی از ایران باستان بوده‌است، گرفته شده‌است. البتّه فرهنگ واژه های اوستا کلمهٔ قالی را برگرفته از کلمهٔ فارسی کالین به معنای فرشِ پُرزدار که با نخ و پشم به رنگ‌های مختلف بافته می‌شود، معنی کرده‌است.

فرش و بساط خانه… فرشی که آن را انبوب نیز گویند… در ارمنی، بوب و پهلوی، بوپ. در تاریخ طبری از ابو جعفر ابوالخیر-محمو ابن حریری طبری (حدود ۲۶۶–۳۱۰) و ترجمه و تألیف ابو علی محمد بلعمی(۳۲۵) واژهٔ «بساط» مترادف فرش آمده‌است. در آن‌جا از «فرش بهارستان» سخن می‌رود که در حمله اعراب به ایران از کاخ تیسفون به‌دست آمده‌است. در معجم‌البلدان از یاقوت حموی (اوایل سدهٔ هفتم هجری قمری) چنین می‌آید: «بساطی یافتند از دیبا، شصت آرش اندر شصت آرش». درنزه القلوب حمدالله مستوفی (۷۵۰) از قول ابوعون صاحب کتاب الذیج چنین آمده‌است: «در قالی‌قلا فرشی بافته می‌شود که آن را قالی نامند و قالی نسبت اختصاری است به شهر قالی‌قلا و قالی‌قلا شهری است در ارمنستان کبیر… از عهد انوشیروان، هنوز ارمنستان به‌دست ایرانیان بود تا اسلام آمد… «ارمینیاغس» یکی از مردم ارمنستان زمام حکومت… را در دست گرفت. پس از وی زنی به حکومت رسید به‌نام «قالی» و شهری ساخت و آن را «قالی‌قاله» نامید که به معنای احسان است.»